วาจาติ วาจาย อนาลปนฺโตฯ คิรํ โน จ ปเร ภเณยฺยาติ ‘‘อิติ อิเม โสสฺสนฺตี’’ติ ปรปุคฺคเล สนฺธาย สทฺทมฺปิ น นิจฺฉาเรยฺยฯ อยํ ปญฺหา ‘‘สนฺติํ อาปตฺติํ นาวิกเรยฺย, สมฺปชานมุสาวาทสฺส โหตี’’ติ อิมํ มุสาวาทํ สนฺธาย วุตฺตาฯ ตสฺส หิ ภิกฺขุโน อธมฺมิกาย ปฏิญฺญาย ตุณฺหีภูตสฺส นิสินฺนสฺส มโนทฺวาเร อาปตฺติ นาม นตฺถิฯ ยสฺมา ปน อาวิกาตพฺพํ น อาวิกโรติ, เตนสฺส วจีทฺวาเร อกิริยโต อยํ อาปตฺติ สมุฏฺฐาตีติ เวทิตพฺพาฯ

สงฺฆาทิเสสา จตุโรติ อยํ ปญฺหา อรุณุคฺเค คามนฺตรปริยาปนฺนํ นทิปารํ โอกฺกนฺตภิกฺขุนิํ สนฺธาย วุตฺตา, สา หิ สกคามโต ปจฺจูสสมเย นิกฺขมิตฺวา อรุณุคฺคมนกาเล วุตฺตปฺปการํ นทิปารํ โอกฺกนฺตมตฺตาว รตฺติวิปฺปวาสคามนฺตรนทิปารคณมฺหาโอหียนลกฺขเณน เอกปฺปหาเรเนว จตุโร สงฺฆาทิเสเส อาปชฺชติฯ

สิยา อาปตฺติโย นานาติ อยํ ปญฺหา เอกโตอุปสมฺปนฺนา ทฺเว ภิกฺขุนิโย สนฺธาย วุตฺตาฯ ตาสุ หิ ภิกฺขูนํ สนฺติเก เอกโตอุปสมฺปนฺนาย หตฺถโต คณฺหนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ, ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก เอกโตอุปสมฺปนฺนาย หตฺถโต คณฺหนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ

จตุโร ชนา สํวิธายาติ อาจริโย จ ตโย จ อนฺเตวาสิกา ฉมาสกํ ภณฺฑํ อวหริํสุ, อาจริยสฺส สาหตฺถิกา ตโย มาสกา, อาณตฺติยาปิ ตโยว ตสฺมา ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺชติ , อิตเรสํ สาหตฺถิโก เอเกโก, อาณตฺติกา ปญฺจาติ ตสฺมา ปาราชิกํ อาปชฺชิํสุฯ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ วิตฺถาโร ปน อทินฺนาทานปาราชิเก สํวิทาวหารวณฺณนายํ วุตฺโตฯ

(2) ปาราชิกาทิปญฺหาวณฺณนา

[480] ฉิทฺทํ ตสฺมิํ ฆเร นตฺถีติ อยํ ปญฺหา ทุสฺสกุฏิอาทีนิ สนฺถตเปยฺยาลญฺจ สนฺธาย วุตฺตาฯ

เตลํ มธุํ ผาณิตนฺติ คาถา ลิงฺคปริวตฺตํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

นิสฺสคฺคิเยนาติ คาถา ปริณามนํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

โย หิ สงฺฆสฺส ปริณตลาภโต เอกํ จีวรํ อตฺตโน, เอกํ อญฺญสฺสาติ ทฺเว จีวรานิ ‘‘เอกํ มยฺหํ, เอกํ ตสฺส เทหี’’ติ เอกปยโอเคน ปริณาเมติ, โส นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยญฺเจว สุทฺธิกปาจิตฺติยญฺจ เอกโต อาปชฺชติฯ

กมฺมญฺจ ตํ กุปฺเปยฺย วคฺคปจฺจยาติ อยํ ปญฺหา ทฺวาทสโยชนปมาเณสุ พาราณสิอาทีสุ นคเรสุ คามสีมํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

ปทวีติหารมตฺเตนาติ คาถา สญฺจริตฺตํ สนฺธาย วุตฺตา, อตฺโถปิ จสฺสา สญฺจริตฺตวณฺณนายเมว วุตฺโตฯ

สพฺพานิ ตานิ นิสฺสคฺคิยานีติ อยํ ปญฺหา อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา โธวาปนํ สนฺธาย วุตฺตาฯ สเจ หิ ติณฺณมฺปิ จีวรานํ กากอูหทนํ วา กทฺทมมกฺขิตํ วา กณฺณํ คเหตฺวา ภิกฺขุนี อุทเกน โธวติ, ภิกฺขุสฺส กายคตาเนว นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติฯ

สรณคมนมฺปิ น ตสฺส อตฺถีติ สรณคมนอุปสมฺปทาปิ นตฺถิฯ อยํ ปน ปญฺหา มหาปชาปติยา อุปสมฺปทํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

หเนยฺย อนริยํ มนฺโทติ ตญฺหิ อิตฺถิํ วา ปุริสํ วา อนริยํ หเนยฺยฯ อยํ ปญฺหา ลิงฺคปริวตฺเตน อิตฺถิภูตํ ปิตรํ ปุริสภูตญฺจ มาตรํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

น เตนานนฺตรํ ผุเสติ อยํ ปญฺหา มิคสิงฺคตาปสสีหกุมาราทีนํ วิย ติรจฺฉานมาตาปิตโร สนฺธาย วุตฺตาฯ

อโจทยิตฺวาติ คาถา ทูเตนุปสมฺปทํ สนฺธาย วุตฺตาฯ โจทยิตฺวาติ คาถา ปณฺฑกาทีนํ อุปสมฺปทํ สนฺธาย วุตฺตาฯ กุรุนฺทิยํ ปน ‘‘ปฐมคาถา อฏฺฐ อสมฺมุขากมฺมานิ, ทุติยา อนาปตฺติกสฺส กมฺมํ สนฺธาย วุตฺตา’’ติ อาคตํฯ

ฉินฺทนฺตสฺส อาปตฺตีติ วนปฺปติํ ฉินฺทนฺตสฺส ปาราชิกํ, ติณลตาทิํ ฉินฺทนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ, องฺคชาตํ ฉินฺทนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํฯ ฉินฺทนฺตสฺส อนาปตฺตีติ เกเส จ นเข จ ฉินฺทนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ฉาเทนฺตสฺส อาปตฺตีติ อตฺตโน อาปตฺติํ ฉาเทนฺตสฺส อญฺเญสํ วา อาปตฺติํฯ ฉาเทนฺตสฺส อนาปตฺตีติ เคหาทีนิ ฉาเทนฺตสฺส อนาปตฺติฯ

สจฺจํ ภณนฺโตติ คาถาย ‘‘สิขรณีสิ อุภโตพฺยญฺชนาสี’’ติ สจฺจํ ภณนฺโต ครุกํ อาปชฺชติ, สมฺปชานมุสาวาเท ปน มุสา ภาสโต ลหุกาปตฺติ โหติ, อภูตาโรจเน มุสา ภณนฺโต ครุกํ อาปชฺชติ, ภูตาโรจเน สจฺจํ ภาสโต ลหุกาปตฺติ โหตีติฯ

(3) ปาจิตฺติยาทิปญฺหาวณฺณนา

[481] อธิฏฺฐิตนฺติ คาถา นิสฺสคฺคิยจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชนฺตํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

อตฺถงฺคเต สูริเยติ คาถา โรมนฺถกํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

น รตฺตจิตฺโตติ คาถาย อยมตฺโถ – รตฺตจิตฺโต เมถุนธมฺมปาราชิกํ อาปชฺชติฯ เถยฺยจิตฺโต อทินฺนาทานปาราชิกํ, ปรํ มรณาย เจเตนฺโต มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกํ, สงฺฆเภทโก ปน น รตฺตจิตฺโต น จ ปน เถยฺยจิตฺโต น จาปิ โส ปรํ มรณาย เจตยิ, สลากํ ปนสฺส เทนฺตสฺส โหติ เฉชฺชํ, ปาราชิกํ โหติ, สลากํ ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺส เภทกานุวตฺตกสฺส ถุลฺลจฺจยํฯ

คจฺเฉยฺย อฑฺฒโยชนนฺติ อยํ ปญฺหา สุปฺปติฏฺฐิตนิคฺโรธสทิสํ เอกกุลสฺส รุกฺขมูลํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

กายิกานีติ อยํ คาถา สมฺพหุลานํ อิตฺถีนํ เกเส วา องฺคุลิโย วา เอกโต คณฺหนฺตํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

วาจสิกานีติ อยํ คาถา ‘‘สพฺพา ตุมฺเห สิขรณิโย’’ติอาทินา นเยน ทุฏฺฐุลฺลภาณิํ สนฺธาย วุตฺตาฯ

ติสฺสิตฺถิโย เมถุนํ ตํ น เสเวติ ติสฺโส อิตฺถิโย วุตฺตา, ตาสุปิ ยํ ตํ เมถุนํ นาม, ตํ น เสวติฯ ตโย ปุริเสติ ตโย ปุริเสปิ อุปคนฺตฺวา เมถุนํ น เสวติฯ ตโย อนริยปณฺฑเกติ อุภโตพฺยญฺชนสงฺขาเต ตโย อนริเย ตโย จ ปณฺฑเกติ อิเมปิ ฉ ชเน อุปคนฺตฺวา เมถุนํ น เสวติฯ น จาจเร เมถุนํ พฺยญฺชนสฺมินฺติ อนุโลมปาราชิกวเสนปิ เมถุนํ นาจรติฯ เฉชฺชํ สิยา เมถุนธมฺมปจฺจยาติ สิยา เมถุนธมฺมปจฺจยา ปาราชิกนฺติฯ